Słodkie Ziele Azteckie, Werbena Słodka – Lippia Dulcis, Phyla Dulcis – roślina słodsza nawet od Stewii.

Author: admin  //  Category: Ciekawe gatunki roślin

Wstęp

Jako pierwszą roślinę, zgodnie z zapowiedzią wybrałem Słodkie Ziele Azteckie, za granicą znana potocznie jako Aztec Sweet Herb. Tak naprawdę roślina na świecie znana jest pod nazwami: Lippia Słodka, Werbena Słodka, Cukrownica, Lippia Krzaczasta, Miodowe Ziele, Hernandulcyna, Hierba Dulce, co z języka hiszpańskiego oznacza “Słodka Trawa”. W języku azteckim nazywana była Tzopelic-xihuitl, co oznacza “Słodkie Ziele”. Jej nazwy łacińskie i synonimy to: Lippia dulcis Trevir., Lippia asperifolia Rchb., Phyla dulcis (Trevir.) Moldenke, Phyla scaberrima (Juss. ex Pers.) Moldenke, Zappania scaberrima Juss. ex Pers., rb. Jak sami widzicie każda nazwa sugeruje, że roślina była używana po to by “osłodzić sobie życie”.

Roślina ta jest gatunkiem rośliny z rodzaju Lippia, z rodziny Werbenowatych. Naturalnie występuje w Meksyku, na Karaibach (Kuba, Hispaniola i Puerto Rico), w Ameryce Środkowej, Kolumbii i Wenezueli. Roślina wykorzystywana spożywczo jako naturalny słodzik, a w medycynie tradycyjnej do leczenia kaszlu i zapalenia oskrzeli.

Odpowiedzialny za słodki smak rośliny jest seskwiterpen zwany Hernandulcyną. Został nazwany na cześć Francisco Hernándeza, hiszpańskiego lekarza, który jako pierwszy opisał roślinę w XVI wieku. Jest to organiczny związek chemiczny z grupy terpenoidów, analog bisabolu. Hernandulcyna jest związkiem, który należy do najsłodszych związków chemicznych na świecie. Jest około 1000 razy słodszy od sacharozy. Nie wykazuje właściwości mutagennych ani toksycznych. Hamuje rozprzestrzenianie się komórek nowotworowych.

Należy jednak pamiętać, że Hernandulcyna jest związkiem wrażliwym na wysoką temperaturę – pod jej wpływem rozpada się.

Morfologia

Jest to wieloletnie zioło, rosnące pionowo lub czasami płożące się po ziemi, osiąga do 60 cm wysokości i do 100 cm szerokości.

Łodygi u nasady mniej więcej zdrewniałe, silnie pachnące, często ukorzeniające się w niższych węzłach, pokryte sztywnymi włoskami lub nagie.

Liście mają kształt owalny lub lekko lancetowaty, brzegi są wyraźnie ząbkowane. Liście osiągają długość od 1 do 6 cm. Ogonki liściowe osiągają długości od 0,5 do 1,5 cm. Górna powierzchnia liści jest szczeciniasta, dolna pokryta gęstymi, sztywnymi, gruczołowatymi włoskami. Liście posiadają aromatyczny i intensywnie słodki smak. Kolor liści może się różnić od zielonego, przez czerwony, aż do rdzawobrązowego. 

Kwiaty jakie roślina rodzi to kłosy wyrastające w kątach liści na szypułach o długości do 1 do 5 cm. Kielichy bardzo drobne i kosmate. Korony kwiatów są rurkowate, o długości od 1 do 1,5 mm, koloru białego. Dwie pary pręcików o różnej długości osadzone są mniej więcej w połowie długości rurki. Każdy kwiat ma cztery działki i cztery pręciki. Aromat kwiatu jest lekko słodki z zapachem miodowych kwiatów. Owoce osadzone są w trwałym kielichu. Roślina ma małe, rzadkie i płytkie korzenie, które wizualnie przypominają mały kosmyk włosów. Nasiona Słodkiego Ziela Azteckiego mają mały żółty kolor i przypominają nasiona Macy.

Uprawa

Roślina preferuje stanowiska słoneczne, ale może rosnąć w miejscach półcienistych. Przystosowuje się do każdej średniożyznej, przepuszczalnej gleby. W naturalnym środowisku rośnie w wilgotnych zaroślach, nieużytkach, zalesionych brzegach rzek, brzegach stawów lub na otwartych polanach i pastwiskach. Rozmnażanie odbywa się przez nasiona, sadzonki lub rozłogi. Na wystawie po stronie południowej może ulegać poparzeniu i zamierać, więc lepiej unikać takich miejsc. Podłoże powinno być żyzne, umiarkowanie suche, przepuszczalne o odczynie zbliżonym do obojętnego (pH od 6,0 do 8,0). Uniwersalną ziemię można wymieszać z piaskiem w proporcji 3:1. Można użyć także odrobiny rozluźniacza, takiego jak np. keramzytu. Dodatkowo można usypać z niego warstwę drenażową.

Wysiew i rozmnażanie

Nasiona można wysiewać bezpośrednio do ziemi lub do doniczek na parapecie. Nasiona należy siać powierzchniowo (wystarczy je lekko przycisnąć, nie przykrywać podłożem). Do ziemi nasiona należy wysiewać, gdy gleba ma już zmagazynowane ciepło, a to dlatego, że nasiona zaczynają kiełkować dopiero w temperaturze około 20°C. Dlatego nasiona Azteckiego ziela wysiewa się najwcześniej na przedwiośniu, do pojemnika z torfem ustawionym w ciepłym, słonecznym miejscu. Idealnym rozwiązaniem jest też zastosowanie maty grzewczej, która utrzyma nasiona w odpowiedniej temperaturze, lecz nie jest to konieczne. W warunkach domowych roślinę można wysiewać cały sezon! Od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Pojemniki zaleca się przykryć folią perforowaną lub inną przezroczystą osłonką i wietrzyć co kilka dni. Pierwsze pędy pojawiają się po upływie od 18 do 40 dni. Ponieważ roślina z czasem zaczyna się ostro krzewić, odległość sadzenia powinna wynosić około 60 cm. Do uprawy w doniczce polecane są doniczki szerokie i płytkie. Minimalna głębokość pojemnika wynosi 15 cm. Roślina nie lubi chłodów. W temperaturze poniżej 8°C dochodzi do zahamowania wzrostu, a roślina może przebarwiać się na czerwono, co oznacza że nie przetrwa polskich zim na zewnątrz.

Azteckie zioło bardzo dobrze się rozmnaża przez rozłogi i węzły liściowe, które mają bezpośredni kontakt z ziemią, dzięki czemu roślina może się zakorzenić.

Azteckie ziele to roślina ciepłolubna, dlatego można wystawić na zewnątrz dopiero w drugiej połowie maja. Po zasianiu/zasadzeniu roślina nie potrzebuje dużo wody, ale preferuje wilgotne warunki. Nie znosi suszy, ale nie może też rozwijać się na terenach bagiennych.

Pielęgnacja

Podlewanie Azteckiego Ziela to najważniejszy zabieg pielęgnacyjny. Roślinę podlewa się regularnie, ale tak by jej nie zalewać. Podłoże powinno lekko przeschnąć przed kolejnym podlaniem. Nadmiar wody również jest szkodliwy (gnicie korzeni, choroby grzybowe). W okresie upałów trzeba ją podlewać codziennie. W czasie nawadniania nie powinno się moczyć nadziemnej części rośliny.

Słodkie Zioło Azteków nie ma dużych potrzeb odżywczych. Wystarczy nawozić przynajmniej co dwa sezony. Do nawożenia stosuje się nawozy organiczne (humusowe) lub mineralne o wysokiej zawartości fosforu i potasu.

Pędy rośliny warto przycinać lub uszczykiwać, to wpłynie na lepsze krzewienie. Na słonecznym stanowisku azteckie ziele można osłonić ustawiając nad nim wyższą roślinę, np. ozdobny krzew.

Jesienią roślinę trzeba przenieść do jasnego, chłodnego pomieszczenia. Zimą podlewanie ogranicza się do minimum (tak, by nie zasuszyć rośliny). Częstotliwość podlewania zależy od warunków (światła, temperatury). Przyjęło się jednak, że podlewa się ją średnio co 10 do 14 dni. Wiosną zaleca się przyciąć nadmiernie długie pędy. Szansa, że roślina odrodzi się i po raz kolejny będzie można cieszyć się jej walorami, jest spora. Azteckie Ziele można potraktować więc jako krótkowieczną bylinę. Zwykle po prostu uprawia się ją w cyklu sezonowym (dlatego często w polskiej literaturze widnieje jako roślina jednoroczna).

Szkodniki i choroby

Słodkie Zioło Azteków jest szczególnie podatne na rdzę i pleśń. Często niewłaściwe podlewanie lub zwiększona wilgotność sprzyja powstawaniu różnych chorób grzybiczych. W uprawach doniczkowych pomocne może być dodanie naturalnych dodatków magazynujących wodę, takich jak perlit, wermikulit lub zeolit.

Zbiór

Jeśli Słodkie Zioło Azteków jest używane jako zioło lecznicze lub do gotowania, to zbierane są tylko liście i łodygi. Liście należy zebrać przed kwitnieniem. W celach leczniczych zioło można suszyć. Do gotowania należy jednak używać tylko świeżych liści, ponieważ po wysuszeniu słodycz jest znacznie mniejsza.

Zastosowanie

Świeże liście są dużo słodsze od cukru, a także od popularniejszej Stewii. Nawet do 3 razy słodsze od znanej Stewii. Suszone lub świeże można dodawać do deserów, napojów czy słodzenia herbaty i innych naparów. Roślina zawsze używana była do celów leczniczych w czasach Azteków. Znalazła zastosowanie w leczeniu kaszlu, niedrożności dróg moczowych i bólu brzucha. W XIX wieku weszła do użycia w medycynie konwencjonalnej w Meksyku i Stanach Zjednoczonych jako środek do leczenia zapalenia oskrzeli i ostrych zakażeń dróg oddechowych. Posiada działanie osłaniające błonę śluzową żołądka i zwiększa jej odporność tkankową oraz działa wykrztuśne. Najsilniejsze działanie wykazuje wyciąg alkoholowy ze świeżych roślin. Napar stosowany jest również w astmie i przeziębieniu. Kwiaty rośliny są również przeżuwane i przykładane na bolące zęby.

Liście można dodawać do sałatek lub używać jako przyprawy. Często są również przeżuwane przez ludzi, którzy cieszą się ich intensywną słodyczą. Liście mogą być również używane jako słodziki w herbatach i innych napojach. Do celów leczniczych stosuje się liście, kwiaty i korzenie. Jej korzenie mają smak Lukrecji. Najpopularniejszą formą dawkowania jest przygotowanie ekstraktu z zimnej wody. Liście lub kwiaty powinny pozostawać w wodzie przez dwie do trzech godzin przed wypiciem.

Suszone liście stosuje się w leczeniu kaszlu, zapalenia oskrzeli, przeziębienia, astmy i kolki. Posiadają również właściwości antybakteryjne. Napar z liścia przyjmuje się na pusty żołądek jako odrobaczacz. Stosuje się go przy problemach z: wątrobą, czerwonce i problemach z opóźnieniami miesiączki.

UWAGA! Kobiety w ciąży nie powinny przyjmować tego zioła ze względu na jego właściwości poronne. Obecnie badane są właściwości przeciwzapalne i przeciwdrobnoustrojowe tej rośliny.

Podsumowanie

Pomimo pochodzenia rośliny z krajów egzotycznych, to jak na roślinę egzotyczną ma ona niezbyt duże wymagania, co do środowiska w którym może się rozwijać. Sam uprawiam Lippię już od kilku lat i muszę przyznać, że jest łatwiejsza w uprawie niż Stewia. Przede wszystkim o wiele łatwiej się ją rozmnaża z nasion, a długie pędy po dotknięciu ziemi od razu same chcą się ukorzeniać, chociażby w sąsiednich doniczkach. Lippia rośnie o wiele szybciej od Stewii i posiada o wiele więcej kwiatów, z których jesienią można w zaskakująco łatwy sposób pozyskać od niej nasiona, które (akurat w moim przypadku) mają bardzo wysoką zdolność do kiełkowania. Wystarczy zapewnić im odpowiednią temperaturę i warunki, o czym była mowa wyżej. Jeżeli chodzi o potencjał rośliny w branży spożywczej, to osobiście uważam, że gdyby Hernandulcyna nie rozkładała się w wysokich temperaturach, to z powodzeniem już dawno wyprzedziłaby Stewię pod względem popularności. Jednak dla właściwości słodzących należy spożywać ją na świeżo, gdyż po wysuszeniu bardziej jest zauważalny smak zbliżony do kamfory niż słodki. Przez co bardziej nadaje się na świeżo, jako zimny napój orzeźwiający, niż jako napar czy przyprawa słodząca.  Jak już pisałem roślina jest łatwiejsza w uprawie i pomimo tego co mówią źródła, że roślina nie lubi mieć zalewanych korzeni, to z moich doświadczeń wynika, że roślina idealnie odnajduje się w warunkach uprawy hydroponicznej. Chodź w początkowej fazie, zdrewniałe łodygi trudniej jest ukorzenić niż w przypadku innych roślin. Dlatego podczas rozmnażania chętniej korzystam z nasion lub wstępnie ukorzenionych już rozłogów. Wtedy szansa na uprawę w kulturach wodnych jest wyższa. Przez ostatnie kilka lat z kilku sadzonek udało mi się wyhodować sporej wielkości krzaczki, dzięki temu posiadam teraz ogromną ilość nasion, których nie mam już gdzie wysiewać.

Przyznam się że rozważałem, aby ten gatunek obsadzić w głównej roli, w następnej edycji projektu Floravision, jednak ostatecznie zdecydowałem się na zupełnie inną roślinę, która rośnie znacznie wolniej, aby znów nie mieć problemu z ustawieniem kamery, która w krótkim czasie mogłaby nie być w stanie objąć całej rośliny.

Jeżeli zainteresowała Cię ta roślina, to mam dla Ciebie dobrą wiadomość i przy okazji chciałbym zaoferować nasiona, które zebrałem jesienią zeszłego roku. Mamy już kwiecień, a więc idealny czas na posianie swojego Słodkiego Ziela Azteckiego.

Na moich aukcjach pod podanym niżej linkiem, znajdziesz nasiona Słodkiego Ziela Azteckiego, które sprzedaję na Allegro i z których sam korzystam. Jest to nadwyżka z moich ubiegłorocznych zbiorów.

 

Nasiona Lippia Dulcis – Słodkie Ziele Azteckie

 

W razie jakichkolwiek pytań zapraszam do kontaktu lub zostawienia komentarza pod wpisem.

Zapraszam do zakupów i zachęcam do dalszego śledzenia bloga!

 

Opracowano na podstawie:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Lippia_s%C5%82odka
https://wikiplanta.org/books/plant-wiki/page/aztec-sweet-herb
https://pl.wikipedia.org/wiki/Hernandulcyna
https://muratordom.pl/ogrod/rosliny/azteckie-ziele-lippia-dulcis-uprawa-wlasciwosci-zastosowanie-aa-Vjyb-axBN-erAy.html
https://roslinowo.pl/Slodkie-azteckie-ziele-Lippia-dulcis#opis
https://hayefield.com/product/lippia-dulcis-aztec-sweet-herb/
https://www.ethnoplants.com/gb/south-american-plant/81-lippia-phyla-dulcis-aztec-sweet-herb-seeds.html

Tags: , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,

Leave a Reply